Sodr`ina

3 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Voved

4 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Celi

5 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Novini

6 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Organizacija na NVO Saemot

8 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Forumski del

12 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Promotivni aktivnosti

13 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Edukativni i socio-kulturni nastani

14 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Izlo`ben del

15 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ NVO Saemot niz brojki

16 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Gra|anskiot sektor e...

18 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Programa
24 ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ U~esnici vo izlo`beniot del

N VO Saemot - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo
Makedonija, tradicionalno se odr`a od 20 do 22
noemvri vo Skopje, organiziran od Makedonskiot centar za
me|unarodna sorabotka (MCMS), vo sorabotka so Fondacijata
Institut otvoreno op{testvo – Makedonija (FIOOM) i
Institutot za trajni zaednici (ITZ). Za razlika od minatatite
dve godini be{e promeneta samo lokacijata i tretiot NVO
Saem se odr`a na Skopski saem.
Za tri dena bea odr`ani 52 foruma, edukativni sesii i
socio-kulturni nastani i se pretstavija 205 gra|anski
organizacii od zemjava i deset organizacii od gra|anskiot
sektor od Srbija i Crna Gora, Kosovo, Slovenija, Bosna i
Hercegovina, Danska, Gruzija, Kazakstan, Kirgistan i od Rusija.
Poseben interes, godinava, predizvika forumskiot del,
na koj bea otvoreni pove}e pra{awa koi go zasegaat gra-
|anskiot, dr`avniot i privatniot sektor. Forumot pret-
stavuva otvoren prostor za debatirawe i mo`nost sekoj da
si go ka`e svoeto mislewe. Nose~ki temi, godinava, bea: “Kako
do mobilizacija na gra|anskoto op{testvo”, “Vistinite i
zabludite za gra|anskiot sektor”, “Kako do strategija za
dijalog i sorabotka me|u dr`avata i gra|anskiot sektor?” i
“Promeni vo Zakonot za zdru`enija na gra|ani i fondacii”.
Vo ramkite na izlo`beniot del, gra|anski organizacii se
pretstavija so svoi prezentacii, bazirani vrz kreativnosta
na gra|anskite organizacii, i koristej}i ja mo`nosta za
promovirawe na svoite idni aktivnosti i proekti.
“Vo sovremenite dr`avi ne e izmislen podobar model za
kontrola i nadopolnuvawe na ~estite previdi vo politikata
od modelot na nevladinite gra|anski organizacii, koi
poa|aj}i od individualnite i kolektivni interesi, se
organiziraat za da gi podobrat sopstveniot `ivot, nivoto i
kvalitetot na demokratijata vo sopstvenata sredina”, re~e
pretsedatelot na dr`avata, Boris Trajkovski, na sve~enoto
otvorawe na NVO Saemot.
Tretiot NVO Saem go pozdravi i Donato Kiarini, {ef na
delegacijata na Evropskata komisija vo Makedonija, koj
istakna deka pravoto na gra|aninot e osnoven princip za
gradewe na gra|anskoto op{testvo i predupredi za mo`nite
manipulacii so gra|anski sektor. “Instituciite na Evrop-
skata unija go pomagaat razvojot na gra|anskiot sektor.
NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija
Nivniot razvoj e, sekako, biten, no pova`no e gra|anskite
organizacii da ostanat nezavisni, zatoa {to ako tie stanat
lobi-grupi na odredeni partii, toga{ ne se ve}e gra|anski
organizacii”, re~e Kiarini.
“Govorime za bezbednost, za multikulturno op{testvo, za
participativna demokratija i decentralizacija, za eko-
nomski razvoj i vrabotuvawa. Kolku pove}e govorime, tolku
pove}e novi problemi, tolku pove}e novi dilemi”, re~e, vo
svojot pozdraven govor, Sa{o Klekovski, izvr{en direktor
na Makedonskiot centar za me|unarodna sorabotka, poten-
ciraj}i deka ne postojat “vol{ebni stap~iwa” i deka samo
nie mo`eme da gi re{ime sopstvenite problemi.
Izvr{niot direktor na Institutot za trajni zaednici, Pol
Parks, gi potseti prisutnite deka se navr{uvaat 40 godini
od atentatot na Xon F. Kenedi, potenciraj}i deka edna od
rabotite {to toj ni gi ostavi e edna vizija. “Vizija na svet,
koj e poln so te{ki problemi, no i na svet vo koj nema pri~ina
tie problemi da gi prifatime kako postojani. Navistina,
koga tie samo bi se prifatile, bi bil najlo{ neuspeh. Toa
{to e potrebno e posvetenost zdru`ena so dejstvuvawe. Koga
lu|eto bi imale posvetenost i hrabrost da rabotat zaedno,
svetot bi bil podobro mesto za `iveewe. Toa e vizija spored
koja vredi da se dejstvuva, i zaradi toa sme tuka”, re~e Parks.
Prisutnite gi pozdravi i Vladimir Mil~in, izvr{en
direktor na Fondacijata Institut otvoreno op{testvo
Makedonija, potenciraj}i deka vakviot nastan e edinstven i 3
po svojata forma i po svojata sodr`ina, bidej}i obezbeduva
vklu~enost na gra|anski organizacii od razli~ni sektori
od site krai{ta na Makedonija.
Za tri dena forumskite i izlo`benite aktivnosti gi
prosledija 10.000 gra|ani, {to e najdobar pokazatel za
uspe{niot razvoen pat na NVO Saemot.
 Celi

NVO Saemot - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija ima za cel da pridonese kon jaknewe
na institucionalniot kapacitet na gra|anskite organizacii na Makedonija. Toj e edinstven po
svojata forma i sodr`ina i ima za cel da ja prezeme ulogata na otvoren prostor za rasprava na
prioritetite na gra|anskite organizacii za zastapuvawe i za lobirawe. Debatite se odnesuvaa na
temi od po{irok op{testven interes, kako {to se siroma{tijata, jalovi{tata i odr`livosta,
~ovekovite prava, Ramkovniot dogovor, revitalizacija i reintegracija na kriznite regioni…
Trite saemski dena, pretstavnicite na gra|anskiot, delovniot i dr`avniot sektor, aktivno
u~estvuvaa vo forumskiot i vo izlo`beniot del. U~esnicite imaa mo`nost da razmenat iskustva i
da go pottiknat me|usebnoto razbirawe i po~ituvawe, da ja zgolemat informiranosta na javnosta
i na drugite akteri vo op{testvo za nivnite dosega{ni i idni aktivnosti.

Celite na NVO Saemot se:

Sozdavawe prostor za razmena na iskustva na akterite na
gra|anskoto op{testvo i pottiknuvawe na me|usebnoto razbirawe
i po~ituvawe.

Pottiknuvawe dijalog me|u akterite na gra|anskoto op{testvo i

zgolemuvawe na nivoto na nivnata komunikacija, koordinacija i
sorabotka.

Zgolemena informiranost na javnosta za aktivnostite na akterite

na gra|anskoto op{testvo.

Razmena na informacii so organizacii od regionot.

 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

Novini

Pretstavuvawe na Sektorot za evropska integracija, godinava, so svoj {tand i u~estvo vo

forumskiot del se vklu~i i makedonskata Vlada.
U~estvoto na delovniot sektor, pretstaven preku firmite “Makstil”, “Mobimak” i “Al-
kaloid”.
Na forumot u~estvuvaa i 11 verski zaednici, preku Komisijata za odnosi so verskite
zaednici i religiozni grupi.
Sve~enoto otvorawe be{e preveduvano na jazicite na site etni~ki zaednici vo
Republika Makedonija, na angliski i na znakoven jazik.
Nov koncept na organiziran prevoz - promoviran preku participacija vo tro{ocite za
posetitelite nadvor od Skopje. Posebno vnimanie be{e posveteno na animiraweto na
u~enicite od srednite u~ili{ta, koi ja sledat nastavata po gra|ansko obrazovanie. Za
taa cel, srednite u~ili{ta bea odnapred informirani za nastanot od organizaciskiot
odbor, poso~uvaj}i ja lokalnata partner-organizacija odgovorna za transportot.
Spored anketata sprovedena me|u posetitelite, organizacii koi najdobro se
prezentirale so svojot {tand na 3 NVO Saem - forum na gra|anskoto op{testvo se:
Me|a{i
Sinergija
Sojuz na izvidnici na Makedonija
Dobitnicite bea nagradeni od organizatorite so obuki i so sopstveni publikacii

Prisutnost vo javnosta...
Po~etokot na NVO Saemot – 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija be{e najaven na
konferencija za pe~at na koja javnosta be{e zapoznaena so forumskite i izlo`benite 5
aktivnosti, edukativni i socio-kulturni nastani. Sve~enoto otvorawe predizvika golem
interes kaj mediumite, kako i del od panel diskusiite, posebno onie koi bea posveteni na
Zakonot za sloboden pristap do informacii, bezbednosta na novinarite pri izvestuvaweto
i Ramkovniot dogovor. Za vreme na NVO Saemot, funkcionira{e info-pult, a redovno se
dopolnuvaa so informacii i veb-stranicite na www.graganskisvet.org,mk i www.mango.org.mk.
 Organizacija na NVO Saemot

Partneri
NVO Saemot -3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija organizaciski go osmislija i go realiziraa
Makedonskiot centar za me|unarodna sorabotka (MCMS), vo sorabotka so Fondacijata Institut otvoreno
op{testvo Makedonija (FIOOM) i Institutot za trajni zaednici (ITZ), vo sorabotka so 26 organizacii,
vklu~eni vo del od nastanite i 18 lokalni partneri, organizatori na transportot za cela Makedonija.

Tek na podgotovka
6 Podgotovkite za odr`uvawe na tretiot NVO Saem po~naa u{te vo
prvata polovina na 2003 godina, vedna{ po napravenata ocena za
prethodniot NVO Saem i po sogleduvaweto na iskustvata od nego.
Celta be{e da se sogledaat dobrite i lo{i strani pri orga-
nizacijata na vtoriot NVO Saem i nadminuvawe na voo~enite
slabosti.
Na po~etokot na oktomvri be{e sostaven programskiot odbor na NVO
saemot. Pri izborot se vnimava{e na ramnopravna geografska
zastapenost na gra|anskite organizacii, ednakva zastapenost na site
sektori, polov balans, kako i izbalansiranost me|u lokalnite i
nacionalnite organizacii, koi se pretstavnici na gra|anskiot
sektor vo Makedonija. Selektiranite 20 pretstavnici od orga-
nizacii i poedinci, kako i pretstavnicite od trite organizatori
se dogovorija kako }e ja utvrdat programska sodr`ina na NVO Saemot,
odnosno kako }e gi odredat temite vo forumskiot del. Vodej}i se od
aktuelnosta i od potrebata za diskusija, programskiot odbor gi
odobri temite za forumskiot del na svojata vtora sednica.
Paralelno so programskiot odbor, postojano se sostanuva{e i
organizaciskiot odbor na NVO Saemot, ~ii ~lenovi gi dogovaraa i
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

go sledea sproveduvaweto na operativnite aktivnosti, povrzani so odr`u-

vaweto na NVO Saemot, kako {to se: utvrduvawe na operativniot plan,
locirawe i podelba na aktivnostite me|u organizatorite, donesuvawe upatstvo
za odnesuvawe na u~esnicite na NVO Saemot za vreme na negovoto odr`uvawe,
kako i planirawe na promotivnite aktivnosti i obezbeduvawe transport za
posetitelite nadvor od Skopje.

Organizaciski odbor
Sa{o Klekovski, Makedonaki centar za me|unarodna sorabotka
Vladimir Mil~in, Fondacija Institut otvoreno op{testvo Makedonija
Pol X. Parks (Paul J. Parks), Institut za trajni zaednici
Sun~ica Sazdovska, Makedonski centar za me|unarodna sorabotka
Sun~ica Kostovska, Fondacija Institut otvoreno op{testvo Makedonija
@arko Koneski, Institut za trajni zaednici

^lenovi na programski odbor

Sa{o Klekovski (Makedonaki centar za me|unarodna sorabotka), Vladimir Mil~in
(Fondacija Institut otvoreno op{testvo Makedonija), Jelena Janevska (Institut za
trajni zaednici), Du{ica Peri{i} (Zaednica na edinicite na lokalnata samouprava),
[pend Imeri (Asocijacija za demokratski inicijativi), Suad Misini (Informativem
centar za gra|ansko op{tetstvo), Kim Mehmeti (Centar za multikulturno razbirawe i
sorabotka), Behixudin [ehapi (El hilal), Viktorio Jakovleski (Zdru`enie na
novinarite na Makedonija), Branko Dokuzovski (HOPS - opcii za zdrav `ivot), Zoran
Kostov (Mo`nosti i Makedonska razvojna fondacija za pretprijatija), \uner Ismail
(Centar za strategiski istra`uvawa i dokumentacija), Dragi Zmijanac (Prva detska
ambasada vo svetot “Me|a{i”), Savka Todorovska (Sojuz na organizaciite na `enite na
Makedonija), Zvonko [avreski (Polio plus), Daniela Stojanova (Dvi`ewe na
ekologistite na Makedonija), Ahmed Ja{arevski (Centar na romskata zaednica “Drom”),
Goce Todorovski (Centar za gra|anski inicijativi Prilep), Samet Skenderi (HDZRM 7
“Mese~ina” Gostivar), Violeta Eftimova (Zdru`enie za borba protiv maligni
zaboluvawa “Nov `ivot” [tip)

Operativen tim
Emina Nuredinoska, Aleksandar Stamboliev, Krenar Kuka, Aleksandra Me}amova,
Adis Rahi}, Danilo Mitov
 Forumski del

Vo ramkite na forumskiot del bea odr`ani 52 plenarni sesii, paneli,

edukativni sesiii, promocii i prezentacii. Na plenarnite sesii i panelite
be{e raspravano za temi od op{to i od strate{ko zna~ewe za gra|anskoto
op{testvo. Na niv be{e raspravano za aktuelni temi, analiziraj}i gi
problemite i {to e potrebno za nivno nadminuvawe. Po vovednoto izlagawe
na pretsedava~ot i vovedni~arite, be{e ostaven prostor za diskusija, kako i
mo`nost za davawe preporaki i predlozi za re{avawe ili za ubla`uvawe na
problemite.
Organizaciskiot odbor obezbedi termin, prostor i tehni~ki uslovi
potrebni za odr`uvawe na forumskiot nastan, kako i op{ti informacii za
forumskite nastani vo publikaciite i oglasite za NVO Saemot.
Organizatorite na sesiite vo forumskiot del kompletno i samostojno
u~estvuvaa vo podgotovka na temata, izborot na vovedni~arite i pret-
sedava~ite.
Informiraweto na javnosta za oddelnite nastani be{e obvrska na
organizatorot.
8 Raboten jazik na nastanite be{e makedonskiot, a na odredeni plenarni sesii
i paneli - albanskiot, romskiot i angliskiot jazik.
Za vreme na forumskite nastani se vode{e zapisnik, vo format utvrden od
organizaciskiot odbor.

Kako do mobilizacija na gra|anskoto op{testvo?

Makedonskoto
op{testvo e dinami~no
Od raspravata proizleze deka gra|anskoto op{testvo treba da se fokusira
vrz gradewe na zaedni~kite osnovni vrednosti i jaknewe na gra|anskata svest,
i obremeneto so mnogu
kako i voo~uvawe na glavnite pre~ki i iskustva od zemjite vo regionot. Od
problemi, taka {to na
vovedni~arite be{e zabele`ano deka pokraj spontanoto komunicirawe i
gra|anskite
sorabotka, vo poslednite godini, se zabele`ani obidi za strukturirana
organizacii im treba
sorabotka i komunikacija me|u gra|anskite organizacii, glavno, kako mre`i
kontinuirana obuka na pottiknati od golemite me|unarodni ili doma{ni organizacii. Make-
~ove~kite resursi za da donskoto op{testvo e dinami~no i obremeneto so mnogu problemi, taka {to
odgovorat na idnite na gra|anskite organizacii im treba kontinuirana obuka na ~ove~kite
predizvici resursi za da odgovorat na idnite predizvici, kako {to se decentra-
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

lizacijata, novata teritorijalna podelba i vklu~uvawe vo evroatlantskite

integracii. Nadvladea misleweto deka mre`ite ne smeat da vlijaat vrz pro-

Forumski del
gramskite opredelbi na organizaciite i bea poso~eni dva mo`ni na~ina na
vmre`uvawe – slobodna inicijativa i institunalizacija.
U~esnicite vo raspravata se slo`ija so faktot deka e zna~aen pridonesot na
gra|anskite organizacii vo deetnizacija na dr`avata i deka tie treba da prodol`at
da ja jaknat gra|anskata svest vo op{testvoto, no i vnatre vo samiot gra|anski sektor.

Fatalna privle~nost na evrointegraciite

Procesot na Vovedni~arite go prezentiraa svojot vpe~atok deka vo
evrointegracija ne Makedonija, me|u gra|anite, postoi edna ambivalentnost,
zna~i samo vleguvawe
nesigurnost, vo odnos na para{aweto za vlez vo Evrop-
skata unija, no istovremeno i netrpelivost vo odnos na
vo EU, tuku i `iveewe
tempoto so koe se odviva ovoj proces. Procesot na
vo evropskoto
evrointegracija, spored niv, ne zna~i samo vleguvawe vo
semejstvo, vklu~uvaj}i
EU, tuku i `iveewe vo evropskoto semejstvo, vklu~uvaj}i
celosna integracija
celosna integracija.
Pretstavnicite od biznis-sektorot se osvrnaa na dosega{noto iskustvo na nivnite
kompanii od aspekt na podgotovka na mikro-nivo vo procesot na evrointegracii,
potenciraj}i deka i nie treba da se stremime da bideme ramnopraven subjekt preku
prifa}awe na pravilata na igra, no i koristewe na nacionalnite prednosti, kako
{to se evtinata rabotna raka i ekolo{ki ~istata i zdrava hrana.
Stranskite pretstavnicite go iska`aa svoeto mislewe deka na{ata dr`ava treba
da se integrira vo EU, bidej}i ovaa teritorija e, bezmalku, vo Evropa, no najbrz pat
da stigneme do celta e modernizacija na op{testvoto i intenzivno fokusirawe
vrz ekonomijata.

Neminovno e Vladata
i gra|anskite
Kako do strategija za dijalog i sorabotka me|u
organizacii da dr`avata i gra|anskiot sektor? 9
izgradat strategija i Plenarnata sesija zapo~na so para{awata: dali postoi interes za dijalog i
duri toga{ }e mo`e sorabotka me|u gra|anskite organizacii i dr`avata, kakvi aktivnosti prezemaat
da se pristapi kon tie za vospostavuvawe sorabotka i kakvi se iskustvata od zemjite vo regionot.
gradewe zaedni~ka Konstatirano e deka lo{ata ekonomska situacija i nekolkute krizi {to
strategija za dijalog kontinuirano ni se slu~uvaa vo zemjava se pri~ini za slabata sorabotka me|u
i sorabotka dr`avata i gra|anskite organizacii vo izminative 10 godini.
 Vovedni~arite najnapred se osvrnaa na pra{aweto za odnosite me|u gra|anskite
organizacii i dr`avata, potenciraj}i deka se o~igledni razlikite, bidej}i dr`avata
ima poinakvo razbirawe i potrebno e da se razjasnat o~ekuvawata. Op{t be{e zaklu~okot
Forumski del

deka partnerski odnosi mo`e da postojat samo me|u tie koi se poznavaat, pa zatoa e
potrebno e dr`avata da gradi pozicii i strukturi koi }e razvivaat prodlabo~eno znaewe,
razbirawe i relacii so gra|anskiot sektor.
Prisutnite se zapoznaa i so iskustvata od Slovenija, kade bilo te{ko da se ostvari
direktna komunikacija i poradi toa bil anga`iran me|unaroden medijator, {to se
poka`alo kako pozitivno iskustvo.
U~esnicite vo raspravata go iska`aa svoeto mislewe deka i pokraj toa {to se smeta deka
brojot na gra|anski asocijacii e golem, toa voop{to ne treba da pretstavuva problem,
tuku naprotiv nudi pove}e mo`nosti.
Kako prioritetna cel be{e poso~eno pottiknuvawe na doma{nata mobilizacija za
poddr{ka na lu|e i sredstva, a Vladata i gra|anskite organizacii da imaat isplaniran
strategiski razvoj, bidej}i duri toga{ }e mo`e da se pristapi kon gradewe zaedni~ka
strategija za dijalog i sorabotka.

10 Vistinite i zabludite vo gra|anskiot sektor

Vovedni~arite se osvrnaa na dilemata vrz osnova na koi
Najgolem prostor za
kriteriumi bi se izvr{ila klasifikacija za toa {to se
kritika le`i vo
vistini, a {to zabludi, za{to vo pluralnoto op{testvo ne
gra|anskiot sektor i vo postoi samo eden kriterium za nivno definirawe. Zabluda,
negovata nemo`nost da spored eden od vovedni~arite, e imenuvaweto na ovoj
objasnat i da vlezat vo sektor kako “gra|ansko op{testvo”, bidej}i site negovi
polemika za ~initeli imaat razli~ni celi i samo taka }e prodol`i da
ras~istuvawe na opstojuva.
dilemite i
Faktot deka podolgo vreme gra|anskiot sektor e vo podem,
stereotipite isto taka, predizvika dilemi i sprotivstaveni mislewa,
za{to e s$ poo~igledno deka kaj gra|anite postoi proces na
secesionizam, na povlekuvawe vo sebe, neaktivnost i nepodgotvenost za sorabotka,
nadvor od doma{niot prag.
Plenarnata sesija be{e zaokru`ena so diskusija kade bea spomenati kontroverzite i
razlikite, koi poteknuvaat od na~inot kako nie samite ja gledame ulogata na gra|anskite
organizacii, naglasuvaj}i deka mnogu lesno gi otfrlame iskustvata od socijalizmot.
Op{t be{e zaklu~okot deka najgolem prostor za kritika le`i vo samiot gra|anski
sektor i vo nemo`nosta na negovite akteri da gi ras~istat dilemite i stereotipite.
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

Promeni vo Zakonot za zdru`enija na Globalizacija ili odr`liv razvoj za

Forumski del
gra|ani i fondacii Makedonija
So promenite, pravnite Vovedni~arite, najnapred pojas- Za{titata na `ivotnata sredina i
Prifa}aweto na
lica }e imaat mo`nost nija deka Zakonot za zdru`enija na opasnostite od natamo{nata ne-
pozitivnite strani
da formiraat gra|ani i fondacii e donesen vo gri`a na lu|eto bea povod da se
od procesot na
zdru`enija na gra|ani, }e1998 godina, no nekoi raboti s$ progovori za dilemeta - globa-
globalizacija i
bide izbri{an uslovot u{te se nedore~eni, posebno za lizacija ili oddr`liv razvoj za
organizaciite od javen interes. integracija, bara da
osnova~ite da imaat Makedonija. Trendot na globali-
So reformata na javnata admi- se izgradi i
dr`avjanstvo, a mo`nost zacija e neodminliv proces na
nistracija, gra|anskiot sektor }e soodveten mehanizam
da osnovaat zdru`enie }e idninata, so koj e nezaobikolno,
prezeme del od odgovornostite na za za{tita od
dobijat i maloletni zafatena i na{ata zemja. Na tri-
javniot sektor za da se olesni mo`nite zloupotrebi binata be{e poso~eno deka opsta-
lica
samiot proces na prenesuvawe na nokot na sekoja dr`ava, vo idnina,
dr`avnite funkcii na OJI. Neophodna e i harmonizacija }e zavisi od nacionalnata politika za odr`liv razvoj.
na na{eto so zakonodavstvo na zemjite od Evropskata unija, Zatoa, racionalnoto iskoristuvawe na prirodnite resursi,
a so promenite }e se precizira i mo`nosta zdru`enijata vo sklad so ekonomskite i socijalnite potrebi na gra|anite,
na gra|ani da se transformiraat vo fondacii, da se }e go definira statusot na idnite generacii. Vo taa nasoka,
napu{ti teritorijalniot i da se potencira funkcio- prifa}aweto na pozitivnite strani na procesot na glo-
nalniot pristap. balizacijata i integracijata, bara da se izgradi i soodveten
So promenite, pravnite lica }e imaat mo`nost da for- mehanizam za za{tita od mo`nite zloupotrebi.
miraat zdru`enija na gra|ani, a nema da bide obvrzno Organizatorot ja informira{e javnosta deka e obezbeden
osnova~ite da imaat dr`avjanstvo. So promenite se namenski fond za gra|anski organizacii vo Makedonija za
predviduva i mo`nosta zdru`enieto na gra|ani da raboti aktivnosti koi treba da pridonesat za oddr`liv razvoj na
i pred formalno da se registrira, a mo`nost za formirawe Makedonija, vo slednite dve godini. Raspolo`liviot fond
zdru`enija na gra|ani }e dobijat i maloletni gra|ani. e 50,000 evra, godi{no i navedeniot forum pretstavuva
Del od vovedni~arite pobaraa promenite na zakonot da se odli~na mo`nost za prvo prestavuvawe na ovaa finansiska
vklopat i vo pravniot sistem, {to podrazbira promeni vo programa.
fiskalnite zakoni.
Pretstavnikot od SAD se zadr`a na pra{aweto kako da se
odredi koi aktivnosti se od javen interes, a koi ne se. Toj
11
naglasi deka e potrebno da postoi celna grupa, koja od nekoja
pri~ina e zapostavena od op{testvoto, da nema konflikt
na interesi, da se ograni~i platata na vrabotenite vo
organizacijata i da se zabrani nejzina transformacija vo
profitna organizacija. Isto taka, treba da se definira koj
}e re{ava za ovie organizacii i dali tie }e se registriraat
vo sud ili vo Ministerstvoto za finansii.
 Promotivni aktivnosti
Gra|anski praktiki
Makedonski centar za me|unarodna
sorabotka ja promovira{e knigata “Gra-
|anski praktiki”, najavuvaj}i deka vo
idnina ovaa publikacija }e izleguva
edna{ na tri meseci. Celta na “Gra-
|anskite praktiki” e da ja pottiknat i da
ja poddr`at izgradbata na odoma}eni
koncepti i praktiki na gra|anskoto op-
{testvo vo Makedonija.
Proekti za promocija
na me|uetni~ki odnosi
“Zna~ajno e da se razbivaat stereotipite i dobro e da se poleva
del od pustinata, koja objektivno postoi na poleto na razmena
na informacii”, re~e Iso Rusi, glaven i odgovoren urednik
12
na “Lobi”, prezentiraj}i go proektot na MCMS “Stranici za
me|usebno razbirawe”, finansiski poddr`an od EAR.
Slede{e pretstavuvawe na aktivnostite na proektot “Detskiot
kuklen teatar” na Evropskiot centar za zaedni~ka osnova i
proektite “Triagolnik-tri univerziteti odgovaraat na
etni~kite podelbi” i “Razvoj na zaednicite preku podobruvawe
na me|uetni~kite odnosi”.
Multimedijalen kompakt disk
“Skopjankata Majka Tereza”
Gra|anskata asocijacija “Skopjankata Majka
Tereza” na NVO Saemot go promovira{e
kompakt diskot, na koj se zabele`ani istra-
`uvawa, svedo{tva i intervjua so idnata
svetica za nejzinite koreni, detstvoto i
mladosta minati vo rodnoto Skopje.
Infoteka - sistem za edukacija na
potro{uva~ite
Infotekata e nov sistem za informirawe na potro{uva~ite
koj go promovira Organizacijata na potro{uva~i na Make-
donija. Informativniot sistem e dostapen i prilagoden na
nivo na obi~en potro{uva~, a e izraboten od eksperti i
prakti~na literatura za soodvetnite oblasti i so nego treba
da se postigne podobra preventivna informiranost na
potro{uva~ite.
Borba protiv drogata vo borba
za mladite
Knigata e nameneta za roditeli, mladi i za site ~itateli
zagri`eni za ova zlo na sovremenieto. Promotorot izrazi
nade` deka taa }e pridonese vo prodlabo~uvawe na raz-
biraweto na problemot so zavisnicite od po{irokata javnost,
a poebno e polezna za gra|anskite organizacii, koi rabotat na
poleto na za{tita i unapreduvawe na mentalnoto zdravje na
mladite i na poleto na prevencija, tretman, rehabilitacija i
resocijalizacija na zavisnicite.
Adresar na gra|anskite
organizacii vo Makedonija
Na NVO Saemot, MCMS go promovira{e i
sedmoto izdanie na Adresarot na gra|an-
skite organizacii vo Makedonija. Vo nego se
vklu~eni podatoci za 1.509 gra|anski orga-
nizacii, od vkupno
5.312 registrirani organizacii vo zemjava.
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

Edukativni i socio-kulturni nastani

Socijalen kapital
Tema na edukativnata sesija be{e socijalniot kapital, koj s$ po~esto, se poistovetuva so
finansiskiot kapital. Toa e relativno nov termin me|u gra|anskite organzacii {to se bazira
vrz premisata deka eden ~ovek e pobogat kolku pove}e lu|e poznava, kolku pove}e relacii neguva,
kolku e pomala gustinata na negovata mre`a. Istoto va`i i za organizaciite. Vo posledno vreme,
kaj gra|anskite organizacii e se poizrazena potrebata od investirawe vo socijalniot kapital.
Ovaa potreba e rezultat na se poograni~enite resursi (~ove~ki, materijalni, finansiski), a od
druga starana i na zgolemenoto barawe uslugi i produkti od zdru`enijata. Tie, denes, prezemaat
se pokompleksni aktivnosti za nadminuvawe na sostojbite vo op{testvoto, kako {to se borba
protiv korupcijata, olesnuvawe na polo`bata na licata so hendikep, zakonski izmeni, {to bara
po{iroka akcija i so toa mobilizirawe na pove}e razli~ni resursi. Na sesijata posebno be{e
istaknato zna~eweto na socijalniot kapital za razvojot na organizacijata.

Forum teatar 13
Forum-teatarot e teatarska tehnika, koja & ovozmo`uva na
Teatarska tehnika publikata aktivno da u~estvuva ne samo preku diskusija, tuku i
koja se koristi za iskustveno da go spodeli svoeto mislewe igraj}i nekoja od ulogite
aktuelizacija na vo pretstavata. Ovaa tehnika mladite so zadovolstvo ja
odredena praktikuvaat, bidej}i, kako {to potenciraa tie samite, taa im
problematika vo ovozmo`uva glasno i otvoreno govorewe za problemite i
javnosta potrebite koi gi zasegaat.
 Izlo`ben del

Vo ramkite na izlo`beniot del na NVO Saemot bea postaveni 135 {tandovi na 205 gra|anski organizacii.
Osnovniot izlo`ben prostor za prezentacija, iznesuva{e devet metri kvadratni, a organizaciite imaa
mo`nost izgledot na svojot {tand, da go uredat individualno ili vo sorabotka so drugi organizacii.
Pokraj prezentacijata na {tandovi, 15 gra|anski organizacii imaa mo`nost svoite aktivnosti da gi
prika`at i preku izlo`ba na poster-panoa.

14

Izlo`beniot del se sostoe{e od:

- {tandovi na koi gra|anskite organizacii gi izlo`ija svoite pe~ateni
materijali, fotografii i gi prezentiraat rezultatite od svojata rabota.
- poster prezentacija so dimenzii 90 na 70 sm (dimenzija na hamer), nameneta
za organizacii koi nemaa izlo`ben prostor.
- prezentacija na publikacii.
- AV prezentacija - kompjutersko pretstavuvawe na organizaciite vo “MS Power
Point” programa na video bim.
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

NVO Saemot niz brojki

Na NVO Saemot - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija se pretstavija 205 gra|anski zdru`enija od
zemjava i deset organizacii od gra|anskiot sektor od Srbija i Crna Gora, Kosovo, Slovenija, Bosna i
Hercegovina, Danska, Gruzija, Kazakstan, Kirgistan, i od Rusija. Na forumot bea organizirani 52 forumski
nastana, 4 plenarni sesii, 24 paneli, 10 edukativni sesii, 8 promocii, 6 prezentacii na programi, proekti i
drugi aktivnosti. Forumskite nastani gi prosledija nad 2.000 lica.

Broj na gra|anski organizacii - 205

 Komisija za odnosi so verskite zaednici i religioznite grupi (verski zaednici) - 11
 Op{testveno-odgovorni delovni subjekti - 1
 Vlada na Republika Makedonija (Sektor za evrointegracii) – 1
 Broj na {tandovi – 135

Vkupen broj na posetiteli - 9.459 lica

Na 20.11.2003 – 2.030
Na 21.11.2003 – 4.362
Na 22.11.2003 – 3.067

Prilep i Kru{evo Centar za poddr{ka na NVO 707

Del~evo Centar za poddr{ka na NVO 198
Kriva Palanka Centar za poddr{ka na NVO 178 Blagodarnost do Centarot na romskata zaednica “DROM”,
kako glaven koordinator na lokalniot transport
Kratovo Centar za poddr{ka na NVO 159
Bitola Mladinski kulturen centar 150
[tip i Sveti Nikole Centar za poddr{ka na NVO 148
Negotino i Kavadarci Centar za poddr{ka na NVO 137
Kumanovo CRZ “DROM” 115
Veles Centar za poddr{ka na NVO 110
Gostivar i Tetovo HDZR “Mese~ina” 100
Strumica Centar za poddr{ka na NVO 99 15
Ko~ani Centar za poddr{ka na NVO 71 Forumski nastani - 52
Berovo i Peh~evo ED “Brica” i ED “Kladenec” 62 plenarni sesii – 4
Ki~evo Centar za poddr{ka na NVO 58 ppaneli – 24
Gevgelija Centar za poddr{ka na NVO 55 edukativni sesii - 10
promocii – 8
Resen Centar za poddr{ka na NVO 46
prezentacii – 6
Debar Centar za poddr{ka na NVO 42
Socio-kulturni nastani –7
Struga i Ohrid Centar za poddr{ka na NVO 28
 Gra|anskiot sektor e...

Vo procesot na gradewe nadpartiski ili

,, Ne treba da stravuvame poradi na{ite
razliki. Ne treba da stravuvame od
,,
me|uetni~ki konsenzus, dr`avata i poli- debati i od polemiki. Treba da se so-
ti~kite subjekti nemaat dovolno poten- o~ime so me|usebnite stravovi, zabludi
cijali, sami, bez poddr{ka od nevla- i stereotipi. Vklu~uvaj}i gi zabele{kite
dinite organizacii da go napravat nu`- za gra|anskiot sektor, za provladinosta,
niot op{testven dogovor dovolno silen za “pettata kolona”, za toa dali sme
i otporen. Mojata politi~ka filozofija organizirani za vrednosti ili za pari.

,,
denes nema{e da bide celosna, dokolku ne
rabotev vo gra|anskiot sektor s$ do 1997
godina.
Boris Trajkovski, pretsedatel na
,, Nema ni{to tolku dobro kako direktna
komunikacija i direkten odnos.
Sa{o Klekovski, izvr{en direktor
na MCMS
Republika Makedonija

Postojat nedorazbirawa, no i mnogu malku

,,
informacii za rabotata na nevladiniot
sektor. Neophodno e da se napomene deka
nevladinite organizacii voop{to ne se
Sosem e evidentno deka gra|anskoto
,,
16 op{testvo navleguva vo nova faza. Ako
na periferijata od na{eto `iveewe, tuku vo izminative desetina i pove}e go-
naprotiv, pretstavuvaat va`en ~initel vo dini, se zanimavame so gradewe na

,, op{testvoto. Brojnite javni debati poka-

`aa deka procesot na u~ewe nema kraj.
Vladimir Mil~in, izvr{en direktor
na FIOOM
svesta za potrebata od poinakov anga`-
man, osven politi~kiot, smetam deka
ve}e sme vo faza vo koja{to svesta za
potrebata od gra|anski anga`man e
izgradena, bazi~nite kapaciteti se
formirani i se razvivaat, pa duri i
politikata stana svesna za toa deka
Sekoj od ovie proekti ima ista va`-
nost, bidej}i gi otslikuva `elbite na
lu|eto da `iveat zaedno. Nikoj od nas
,, ,, gra|anskoto op{testvo e prisutno vo
vkupnite slu~uvawa vo op{testvoto.
\uner Ismail, Centar za strategiski
istra`uvawa i dokumentacija
ne mo`e da bide siguren deka ovie
proekti }e gi razre{at postojnite
konflikti, no tie se del od procesot

,, vo koj nie ja pomagame i naso~uvame

zemjata kon vistinski razvoj.
Daniel Xuliaris, {ef na Evropska
agencija za rekonstrukcija

Rekoa za NVO Saemot...
,,
Mnogu sum zadovolna od toa {to go vidov i se
~uvstvuvam kako da se nao|am nekade vo stranstvo.
[tandovite se mnogu ubavo uredeni i osmisleni.
Ubavo e {to ovaa godina NVO saemot se odr`uva
vo ramkite na Skopski saem, za{to ima pogolem
prostor za prezentacija. Edinstvena rabota koja
ne mi se dopadna e razdelenosta na forumskiot i
,, na izlo`beniot del i istovremenoto slu~uvawe
na pove}e nastani.
Vera Janeva O@ “Kisela Voda”
Se be{e mnogu ubavo osmisleno, samo sakam da
predlo`am pogolem prostor da im se dade na
,,
edukativnite nastani. Mladite denes se soo~uvaat
so mnogu problemi i moj predlog e da se posveti
pogolemo vlijanie na temi povrzani so drogata i
bolestite na zavisnost, kako i so na~inite za
,, za{tita od SIDA i drugite seksualno prenoslivi
bolesti.
Tina Jovanovi}, OO@M
Posebno sakam da go pofalam {tandot na ED “Op-
stanok”, kako i nivnata prezentacija na ekolo{kata
,,
~a{a i “pi{tolot” od cigari. Sepak, bi sakal da
uka`am na preobemnosta na programata i isto-
vremenoto odr`uvawe na del od nastanite. Isto
taka, moj predlog e slednata godina forumskiot
,, del da se odr`uva vo ista prostorija so
izlo`beniot del.
Ilija Jovanov, Sojuz na zdru`enie na
penzionerite
NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija
“Vidov mnogu interesni raboti, no najmnogu mi
se dopadna sodr`inata na Forum teatarot i
,,
promocijata na “10 tetratki za demokratija”. Tamu
i publikata mo`e{e da u~estvuva vo prezen-
tacijata i da nau~i mnogu novi raboti. Za `al,
najgolem del od sodr`inite bea nameneti za
,,
vozrasnite, a nie pomladite sme nekako pod-
zaboraveni.
Slavica Trajkovska, Sojuz na izvidnici na
Makedonija
Voodu{evena sum od golemata posetenost na NVO
,,
Saemot, posebno od prisustvoto na ogromen broj
,, mladi lu|e, {to ne be{e slu~aj na Forumot vo
Slovenija.
Irma Meznari}, prestavnik na Vlada na
Slovenija
,,
Posetata na NVO Samot be{e moja prva sredba so
Makedonija i iako prestojot be{e mnogu kratok
se zdobiv so mnogu dobri vpe~atoci za va{ata
zemja i za makedonskiot narod, Iskustvoto {to go
steknav na sesiite od NVO Saemot be{e mnogu
korisno i nezaboravno, posebno temata za
~ovekovite prava od Programata na narodniot
pravobranitel, kako i sesijata za pra{awa vrzani
za starosta. Blagodarenie na videnoto, jas i moite
kolegi dobivme ideja da organizirame NVO Saem
vo na{ata zemja ili duri i na nivo na Centralna
,,
Azija. Odr`uvaweto na NVO Saemot go planirame
za avgust 2004 godina...
Asija Sasikbaeva (Interbilim, Kirgistan)
17
Blagodarnost do organizatorot za hrabariot i
zna~aen is~ekor za prezentirawe na verskite
,,
zaednici vo javnosta. So ovoj ~ekor, se nadevam
deka kone~no }e bide razbiena tainstvenosta
,,
okolu postoeweto i registriraweto na verskite
zaednici.
Goran Stojkovski, posetitel
 Programa
Plenarni sesii
1. Kako do mobilizacija na gra|anskoto op{testvo?
Organizaciski odbor
Vovedni~ari: \uner Ismail, Zoran Kostov, Vladimir
Mil~in, Jovan Donev, @ivka Vasilevska
Pretsedava~: Nafi Sara~ini
2. Kako do strategija za dijalog i sorabotka pome|u
dr`avata i gra|anskiot sektor?
Organizaciski odbor
Vovedni~ari: Sa{o Klekovski, Irma Meznari~
(Slovenija), Suad Misini, Liljana Popovska
Pretsedava~: Vladimir Mil~in
3. Promeni vo Zakonot za zdru`enija na gra|ani i
fondacii
Organizaciski odbor
18 Vovedni~ari: Bor~e Davidkovski, Nata{a Gaber–
Damjanovska, Dag Ratcen (SAD)
Pretsedava~: @arko Konevski
4. Vistinite i zabludite za gra|anskiot sektor
Organizaciski odbor
Vovedni~ari: Ilo Trajkovski, Trajko Slavevski,
Sa{o Klekovski
Pretsedava~: Mirko Spiroski
Paneli
1. Jalovi{tata vo Makedonija – rizik za `ivotnata
sredina
Dvi`ewe na ekologistite na Makedonija
Vovedni~ari: Sokol Klin~arov, Toni Jovanovski
Pretsedava~: Daniela Stojanova
2. Zakon za sloboden pristap do informacii -
predizvik za nevladiniot sektor
Fondacija Institut otvoreno op{testvo -
Makedonija
Vovedni~ari: Zagorka Tnokovska, @ivko
Temelkovski, Roberto Beli~anec, Klime Babunski,
Bardil Ja{ari
Pretsedava~: Liljana [e}erinska
3. Fatalnata privle~nost na evrointegraciite
CRIS „Studiorum“ – redakcija “Evrodijalog”
Vovedni~ari: Traj~e Mukaetov, Karolina Ristova–
Asterud, m-r Qubomir Kekenovski, Donato Kiarini
4. Predizvicite na informati~koto op{testvo –
ulogata na nevladinite organizacii
Metamorfozis/Makedonski centar za me|unarodna
sorabotka
Vovedni~ari: Slobodan Popovi}, Jovan Petrov,
Filip Stojanovski, Anis Khan (Indija), Ognen
Firfov
Pretsedava~: Bardil Ja{ari
5. Globalizacija ili odr`liv razvoj za Makedonija
Regionalen centar za za{tita na `ivotnata sredina
za Centralna i Isto~na Evropa (REC) - Kancelarija
vo Makedonija

Vovedni~ari: Qup~o Grup~e, Margarita
Matilevska, Jasminka Pa{aliska-Andonovska
Pretsedava~: Daniela Stojanova
6. Kulturnite resursi za lokalen razvoj
Fondacija Institut otvoreno op{testvo -
Makedonija
Vovedni~ari: Ivan Dodovski, Kiril ^avkov, Qup~o
Ko~ovski, Ace Kocevski, Risto Paligora
Pretsedava~: Katerina Bogoeva
7. Oddr`livost na gra|anskiot sektor vo
Makedonija – alternativni mo`nosti za
finansirawe
Fondacija Institut otvoreno op{testvo –
Makedonija / Institut za trajni zaednici
Vovedni~ari: Robert Atkinson (Ungarija), Zoran
Stojkovski, Slavko Lazovski, m-r Dragan Zmijanac
Pretsedava~: Melita Ivanova
8. Dali decentralizacijata }e zna~i pogolema
lokalna demokratija?
Fondacija Institut otvoreno op{testvo -
Makedonija/Institut za trajni zaednici
Vovedni~ari: Mihaela Stojkovska, Branko
Trajkovski, Sowa Gavrilova, Goce Todorovski, Arta
Emu{ i Kelmend Zajazi
Pretsedava~: Fani Karanfilova-Panovska
9. Nasilstvoto vrz `enite, pre~ka za postignuvawe
realna ednakvost: deset godini po Viena
Zdru`enie za emancipacija, solidarnost i
ednakvost na `enite na RM
Vovedni~ari: Elena Grozdanova, Tawa Kikerekova,
Jasminka Fri{~i}, Vesna Kostovska
Pretsedava~: Vesna Jovanova
NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija
10. Reforma vo javnata uprava i javnata
Programa
administracija
Zdru`enie na gra|anite za za{tita na ~ovekovoto
dostoinstvo i profesija vo javnata uprava i slu`bi
vo RM
Vovedni~ari: Tan~e Tanu{evski
Pretsedava~: Slobodan Tomi}
11.Razvoj na tradicionalnata ekonomija vo ramkite
na strategijata za razvoj na stopanstvoto vo
regionot na Veles i Makedonija
DKM Kojni~ki sredbi – Veles
Vovedni~ar: Qubomir Rakixiev
Pretsedava~: Branko Vol~eski
12. Volonterstvoto vo Makedonija
Nov `ivot/Makedonski volonteri za akcija
Vovedni~ari: Sowa Arsovska, To~i Muhamed,
Katerina Haxi-Miceva (Ungarija), Todor Pa{oski,
Su Rositer
Pretsedava~: Dragana Dina-Mitrovi}
13. Reintegracija i revitalizacija na porane{nite
konfliktni podra~ja
Makedonski centar za me|unarodna sorabotka
Vovedni~ari: Elizabeta Bakovska, Boge
^adinovski, Izet Zekiri, Aleksandar Kr`alovski
Pretsedava~: Zoran Kostov
14. Ulogata na NVO, instituciite i agenciite vo
borbata protiv trgovijata so lu|e 19
Sojuz na organizaciite na `enite vo Makedonija/
Institut za trajni zaednici
Vovedni~ari: Gekaldine Bjalersted (SAD), Verica
Trajkovska-Stamenkovska, Guliermo [inina
(Italija), Jasmina Demi{kova, Goran Ristovski
Pretsedava~: Savka Todorovska
 15. Ramkovniot dogovor, pome|u implementacijata
i devijacijata
Programa
Asocijacija za demokratski inicijativi
Vovedni~ari: Xevdet Nasufi, Be}iri Nazmi,
Slobodan ^a{ule
Pretsedava~: Lulzim Haziri
16. Novinarstvoto kako nesigurna profesija.
Bezbednost na novinarite pri izvestuvawe
Zdru`enie na novinarite na Makedonija
Vovedni~ari: Sne`ana Lupevska, Goran
Veli~kovski
Pretsedava~:Robert Popovski
17. Narodniot pravobranitel i NVO za
podobruvawe na za{titata na ~ovekovite prava
OHO
Vovedni~ari: Elena Andreevska, Branko
Naumovski, Suad Misini
Pretsedava~:Vladimir Petreski
20 18.Sovladuvawe na siroma{tijata vo sorabotka na
NVO i instituciite na sistemot
Humanitarna organizacija El hilal / Sojuz na
organizaciite na `enite vo Makedonija
Vovedni~ari: Abdurauf Prusi, Jorde Jakimovski,
Gordana Trenkovska, Xane Kre{ova
Pretsedava~: Behixudin [ehapi
19.Romite od Makedonija vo pro{irenata Evropa –
predizvici za idninata
Humanirarno i dobrotvorno zdru`enie na Romite -
Mese~ina
Vovedni~ari: Muhamed To~i, Ahmet Ja{arevski,
Vladimir Lazovski, Nadir Redzepi
Pretsedava~: Samet Skenderi
20.Mladite i drugosta: aspekti na kulturnata
dekontaminacija
Fondacija institut otvoreno op{testvo -
Makedonija
Vovedni~ari: Ivan Xeparovski, Vasko
Karangeleski, Slobodanka Markovska, Slavica
Arsova, Sena Arif, \aku{ Kaba{i
Pretsedava~: Elizabeta [eleva
21.Organizacijata za slu`bi za zavisnosti vo
ramkite na sistemot za socijalni dejnosti,
Bristolski pristap
Doverba
Vovedni~ari: Raj Kar (Anglija), Du{anka Crvenova,
Slavica Gajdayis-Kne`evi}
Pretsedava~: Keti Todorova
22.U~estvoto i pridonesot na NVO vo bezbednosta i
odr`uvaweto na mirot i potrebata od regulirawe
vo zakonski ramki na proizvodstvoto i trgovijata
na igra~ki, videoigri koi motiviraat nasilstvo
Sojuz na organizaciite na `enite vo Makedonija
Vovedni~ari: Vladimir Pandovski, Nata{a
Dokovska, Xabir Derala, Julijana Stojanovska
Pretsedava~: Svetlana Janeva
23.Strategii za re{avawe na mladinskite pra{awa
vo RM
Institut za trajni zaednici
Vovedni~ari: Antoanela Petkovska, Lorita
Konstantinesku (Romanija), Stev~e De~ev, Nata{a
Angelevska, Emilijan Stankovi}
Pretsedava~: Zoran Stojkovski
24.100 godini makedonska dr`avnost i gra|anskite
inicijativi niz toj period
Makedonski centar za me|unarodna sorabotka
Vovedni~ari: Mi{o Dokmanovi}, Ru`ica
Fotinovska, Marijana Ivanova
Pretsedava~: Sun~ica Sazdovska
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

Edukativni sesii

Programa
1. Socijalen kapital 9. Pregled na zakonodavnata postapka i mo`nosti na
Liljana Al~eva-Jovanovska NVO za predlo`uvawe zakonski re{enija
Makedonski centar za me|unarodna sorabotka Aleksandra Cvetkovska
Institut za trajni zaednici
2. Podgotovka na plan za pribirawe finansiski
sredstva 10. Odnosi so javnosta
Zoran Stojkovski Marina Tuneva Jovanovska, Jelena Janevska
Institut za trajni zaednici Institut za trajni zaednici

3. Reforma vo zdravstvoto od aspekt na polo`bata na

`enata
Olga Axievska, Blagica Petru{evska
Sojuz na sindikatite na Makedonija-@enska sekcija

4. Qubovno-erotska terapija vo prevencija i tretman

na zavisnosti
Rosano ^olakov
Komaja - Dru{tvo za razvoj na umetnosta na `iveeweto
– Skopje

5. Studiski kru`oci
Sebaete Zenku
Skanagri (Scanagri)

6. Pristap do izvorite na finansirawe na Evropskata

Unija
Dragan Ristovski, Lidija Dimova
Fondacija Institut otvoreno op{testvo – Makedonija

7. Solidarni fondovi na zdru`enija 21

Du{ko [urbanovski
Sojuz na zdru`enijata na penzionerite

8. Organizacijata i nejzinite oblici

Liljana Al~eva Jovanovska
Makedonski centar za me|unarodna sorabotka
 Prezantacii
Programa

1. Redakcija za multikulturna sorabotka na MRTV 2

MRTV – Redakcija za multikulturna sorabotka

2. Gra|anska platforma za mir i stabilnost - Dokumenti

Neda Zdraveva
Fondacija institut otvoreno op{testvo Makedonija

3. Infoteka - sistem za edukacija na potro{uva~ite

Elizabeta Lon~ar-Spiridonova
Organizacija na potro{uva~ite na Makedonija

4. Strategija za informirawe na javnosta za procesot na

evrointegracii
Sektor za evropski integracii

5. NVO Infocentar - za podobra komunikacija so javnosta

Biljana Bejkova
22 NVO infocentar

6. Edna godina postoewe

Kamelija Levenska- Miqani}
Mobimak fondacija za Makedonija

7. Poraka vo svemirot - vo `ivo detski multietni~ki

hor
Multimedijalen centar Luk

8. Audio video prezentacija

PEV Makedonija
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

Promocii Socio-kulturni nastani

1. 10 tetratki za demokratija

Programa
Fondacija otvoreno op{testvo Makedonija

2. Proekt „Slavewe na marginite“

Kontrapunkt

3. Multimedijalno CD “Skopjankata Majka Tereza”

Gra|anska asocijacija “Skopjankata Majka Tereza”
Prezenteri: Cane Mojanovski, Jorgo ]uka, Kiril
Stojanov

4. Borba protiv drogata vo borba za mladite 1. Forum teatar

Slavica Gajdayis-Kne`evi} CIU “Multimedija”
“Doverba”
2. Etnomjuzikl “GAN i ^EN” (@igosani bez pri~ina)
5. EU finansirani proekti za promocija na RKEC “Darhija”
me|uetni~kite odnosi
Evropska agencija za rekonstrukcija 3. Koncert na poznati operski arii
Prijateli na operskata umetnost
6. 10 godini HDZR “Mese~ina”
Ramadan Pini 4. Detska programa
HDZR “Mese~ina” SOS Detsko selo

7. Adresar na gra|anskite organizacii vo 5. Promocija na kulturnite vrednosti

Makedonija Alfa-centar
Sun~ica Sazdovska, Dragi Zmijanac, Igor Taseski
Makedonski centar za me|unarodna sorabotka 6. Pantomima
Sojuz na organizaciite na `enite vo Makedonija
8. Gra|anski praktiki
Sa{o Klekovski, Gordana Duvwak 7. Multimedijalen nastan
Makedonski centar za me|unarodna sorabotka 23
Mladinski kulturen centar Bitola
 U~esnici vo izlo`beniot del

Vrabotuvawe i MSP
Gra|anska asocijacija na Makedonija – GAMA
Skanagri Sveden
Semak, Bitola
DKM Kojni~ki Sredbi
Vezilka
PZ “Polen”
RPS “Matica”
PZ “P~ela”
Zdru`enie za razvoj na selski turizam “Male{”
Zdru`enie na odgleduva~i na ovci “Berovo”
Zdru`enie na gra|ani rezbari-majstori “Male{ Rezba”
Makedonska razvojna fondacija za pretprijatija (MRFP)

^ovekovi prava
Centar za gra|anski i ~ovekovi prava
Z@ “Pravnici” –TEMIS
Open Gate - La Strada Macedonia
24 Civil
Krizen centar “Nade`”
Organizacija na organizacii na `enite na Makedonija
Zdru`ena organizacija na raselenite lica od Ara~inovo - “ZORA”
Zdru`enie “Braniteli na Makedonija”
Zdru`enie za za{tita na ~ovekovite prava na Makedoncite diskriminirani od R. Grcija “Dostoinstvo”
– Skopje

Zdravje
H.E.R.A - Asocijacija za zdravstvena edukacija i istra`uvawe
HOPS - Opcii za zdrav `ivot
Zdru`enie za unapreduvawe na lekuvaweto, rehabilitacijata i resocijalizacijata na licata {to
zloupotrebuvaat drogi i drugi psihoaktivni supstancii - “Doverba”
“Komaja” - Dru{tvo za razvoj na umetnosta na `iveewe
Joga sojuz na Makedonija

Socijalno-humanitarni raboti
Obedinetite nacii sistem vo Makedonija (UNICEF, UNDP, WHO, FAO, UNAIDS, IOM)
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

Me|unarodna federacija na Crven krst i Crvena polumese~ina

U~esnici vo izlo`beniot del

HO “El Hilal”
Semejstvo i op{testvo
Rotarakt klub
ZSHP “Son~evi zraci”
Crven krst - ^air
Sojuz na humanitarni zdru`enija “Solidarnost”

Obrazovanie
Klub “UNESKO”
DKS “Makedonija-Francija”
@ivite jazici prozorec kon svetot
Sojuz na zdru`enija na gra|ani so dijabetes na Makedonija
Makedonski centar za evropsko obrazovanie
AISEC Makedonija
Balkan Ideas
IAESTE Makedonija
Sojuz na studentite pri univerzitet “Sv. Kiril i Metodij”, Skopje
Demokratski balans
MZKOI “Gorocvet”
Mensa Makedonija
Institut za me|unarodna sorabotka na germanskiot sojuz na narodni univerziteti
Ekonomsko obrazovanie na mladi menaxeri
Fondacija za obrazovanie i kulturni inicijativi “^ekor po ~ekor”
Amerikanski sovet za me|unarodno obrazovanie
Ambasada za site deca , Prilep
Forum ZFD

Informacii
Novinari za prava na `eni i deca i za{tita na `ivotnata sredina na Makedonija
Zdru`enie na novinarite na Makedonija
Asocija na pe~ateni mediumi 25
Centar za izveduva~ki umetnosti Multimedija
NVO Infocentar

Kulturni razli~nosti i dijalog

“Proekt za zedni~ka vizija” PEV Makedonija
Dru{tvo na makedonsko-polsko prijatelstvo i sorabotka “VISLA”
Zdru`enie za obrazovanie i kultura - “Milenium”
 Z@ od Mavrovi Anovi
U~esnici vo izlo`beniot del

Zdru`enie za razvoj na op{testvoto

Centar za kulturna inicijativa
“Detelinka”
Makedonsko-hrvatsko zdru`enie
Zokus “Nijazi Bej”
Muzi~ka Mladina
“Karde{lik”
RKEC “DARHIJA”
Multimedialen centar “LUK”
Pro arte
Leopard
Kontrapunkt
Alfa – Centar
Evropski centar za malcinski pra{awa - Tetovo
Evropski centar za malcinski pra{awa - Kumanovo
Evropski centar za malcinski pra{awa - [tip
Evropski centar za malcinski pra{awa - Skopje
Evropski centar za malcinski pra{awa - Gostivar
Evropski centar za malcinski pra{awa - Bitola

26 Lica so posebni potrebi

Detski centar “Xunxule”
Polio plus
Zaednica na invalidski organizacii na Makedonija
Dobredojde

Demokratija i vladeewe na pravoto

Asocijacija za demokratski inicijativi
Centar za gra|anski inicijativi
Mladinski informativen centar
Nansen dijalog centar
Informativen centar za gra|ansko op{testvo
Multikultura
Sojuz za preventiva protiv maloletni~ka delikvencija
Toleranca
Centar za me|uetni~ka tolerancija i begalci
Forum - Centar za strategiski istra`uvawa i dokumentacija
Transparentnost Makedonija
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

Institut Evro balkan

Akcioner
Sojuz na nevladini organizacii – Veles

U~esnici vo izlo`beniot del

Zdru`enie na gra|ani za za{tita na ~ovekovoto dostoinstvo i profesija vo javnata uprava i javnite
slu`bi vo RM
Organizacija na potro{uva~ite na Makedonija
Gra|anska asocijacija za razvoj na demokratski institucii “MOST”
Asocijacija za gra|anska tolerancija i sorabotka

Etni~ki zaednici
Centar na romskata zaednica “Drom”
Humanitarno i dobrotvorno zdru`enie na romite vo Makedonija “Mese~ina”
“ Namik Efendi”
“Jeni Hajat”
“Adeksam”
“Matusiteb”
“Ensar”
“Karaxaoglan”
Humanitarno i dobrotvorno zdru`enie za romite “Kham”
Forum za pravata na romite “Arka”
Romani {ukaripa
Zdru`enie za za{tita na pravata na Romite
Centar za razvoj na demokratijata

@eni
Zdru`enie za emancipacija, solidarnost i ednakvost na `enite na Republika Makedonija
Sojuz na organizacii na `enite na Makedonija
O@ “Radika”
Dru{tvo za za{tita na pticite vo RM
MEC Rekanski Biser
RO@M “Daja”
Terra Amica
O@ na op{tina Sveti Nikole 27
Z@R “ESMA”
O@ na op{tina Gazi Baba
O@ na op{tina \or~e Petrov.
O@ na op{tina Kisela Voda
Forum na albanskata `ena
FIOOM – Centri za poddr{ka na NVO vo Veles, Prilep, [tip i Ki~evo
 U~esnici vo izlo`beniot del

@ivotna sredina
Dvi`ewe na ekologistite na Makedonija
Zdru`enie za odr`liv razvoj
Regionalen centar za za{tita na `ivotnata sredina za Centralna i Isto~na Evropa - Kancelarija vo
Makedonija
Ekolo{ko dru{tvo “Opstanok’
Sojuz za preventiva od alkoholizam, nikotizam i narkomanijata
Speleolo{ko dru{tvo – Peoni
Ekolo{ko dru{tvo “Javor” Zrnovci
Novinarsko-praven enviro centar ERINA
Gard
Ambasada za site deca i mladinci
Ekomisija
MACEF - Centar za energetska efikasnost na Makedonija

Deca i madi
Sojuz na izvidnici na Makedonija
Mladinski kulturen centar – Bitola
Makedonski centar za kultura i razvoj
28 Teatarska mladina na Makedonija
Teatar Boemi
Bezbedno Detstvo
Centar za deca i mladi – Paloma
Zdru`enie na gra|ani “Paloma”
HZDRRG “Maj~ina lubov”
Zdru`enie za za{tita na pravoto na deteto
CSI Nade`
SOS Detsko selo Makedonija
Detski parlament na Makedonija, [tip i Karbinci
Centar za deca i mladi “ART”
Sinergija
Mladinski obrazoven forum
Interaktivna mre`a za obrazovanie i resursi
Prva detska ambasada vo svetot “Me|a{i”

Poster prezentacii
Dru{tvo za prou~uvawe i za{tita na pticite na RM
Aksios
 NVO Saem - 3 forum na gra|anskoto op{testvo vo Makedonija

U~esnici vo izlo`beniot del

Zdru`enie na socijalni rabotnici na grad Skopje
Asocijacija sport za site na Makedonija
Brix Klub
Univerzitet treto doba
Prijateli na operskata umetnost

Komercijalen {tand
Prokredit banka

Op{testveno odgovorni delovni subjekti

Makstil

Regionalni u~esnici
Kosovo Development Center (Kosovo, SCG)
Student’s Union of Faculty of Economics Subotica (Srbija i Crna Gora)
ACIPS - Saraevo (Bosna i Hercegovina)
Bahtalo DROM (Srbija i Crna Gora)
Good Action Society (Srbija i Crna Gora)
Media Development Center (Srbija i Crna Gora)
Interbilim (Kirgistan)
International Center of Youth Initiative for Peace and Development
Baspana (Kazajstan)
CIDC (Rusija)

Komisija za odnosi so verskite zaednici i religiozni grupi

Hristijanska pentakostna crkva vo RM
Evangelsko metodisti~ka crkva vo RM
Evangelska crkva vo RM
Hristijanska crkva Slovo na nade`
Islamska zaednica vo RM 29
Hristijanska adventisti~ka crkva (Crkva na adventistite na sedmiot den) vo RM
Vai{navska verska zaednica
Jehovini svedoci – Hristijanska verska zaednica
Prahristijanska zaednica “Univerzalen `ivot”
 Poddr`uva~i
Danska crkovna pomo{ DanChurchAid (DCA)
Evropska agencija za rekonstrukcija European Agency for Reconstruction (EAR)
Delegacija na Evropskata komisija vo Skopje, Delegation of the European Commission
Vlada na Republika Makedonija – Sektor za evropska integracija
Makedonska informativna agencija (MIA)

Organizatori
Makedonski centar za me|unarodna sorabotka
Fondacija Institut otvoreno op{testvo Makedonija
Institut za trajni zaednici

Blagodarnost
Organizaciskiot odbor na NVO saemot-3 forum na gra|anskoto op{testvo vo
Makedonija iskreno im se zablagodaruva na:
organizaciite koi samostojno gi organiziraa forumskite nastani i go
ispolnija otvoreniot prostor za debati so raznoobraznosta na temite.
30 site pretsedava~i i vovedni~ari za uspe{no izvr{uvawe na obvrskite vo
forumite, za nivniot visok profesionalizam i volonterski pristap.
organizaciite/instituciite koi izlo`beniot prostor go zbogatija so svojata
kreativnost.
organizatorite na socio-kulturnite nastani, koi pretstavuvaj}i gi kulturnite
vrednosti vnesoa duh i vedrina.
podr`uva~ite: Danska crkovna pomo{, Hristijanska pomo{, Evropska agencija
za rekonstrukcija, Vlada na Republika Makedonija; mediumskite pokroviteli:
Makedonska radio televizija (MRTV), Makedonska informativna agencija
(MIA) i vesnikot “Vest”; “Digikom” i “Alkaloid” AD Skopje za nivnata
materijalna poddr{ka.
dobavuva~i: “Skopski saem”, “Koma”, “Borografika”, KLS, “Nikob”, “Mirador”,
“Rok end rol”, “Poliesterdej”, preveduva~ite za ostvaruvawe visoki
standardina uslugite vo mnogu kratok period.

Isto taka, im se zablagodaruvame i na posetitelite koi odvoija vreme da gi prosledat

sodr`inite od NVO saemot i se nadevame deka idniot NVO Saem - forum na gra|anskoto
op{testvo }e bide u{te pokvaliteten i poraznoviden po svojata sodr`ina.
Biblioteka
Gra|ansko op{testvo

Za Makedonski centar
za me|unarodna sorabotka

Izvr{en direktor
Sa{o Klekovski

Odgovoren urednik
Sun~ica Sazdovska

Odgovoren sorabotnik
Aleksandar Stamboliev

Sorabotnik i lektor
Daniela Aleksoska

Dizajn i podgotovka
Koma lab. - Skopje

Pe~atnica
Boro grafika - Skopje

Adresa na izdava~ot
Makedonski centar
za me|unarodna sorabotka
Nikola Parapunov, bb, p.fah 55
CIP - Katalogizacija vo publikacija
1060 Skopje, Republika Makedonija Narodna i univerziteska biblioteka “Sv. Kliment Ohridski”,

e-mail: nvosaem@mcms.org.mk 061.43.061.2(497.7) “2003”

www.graganskisvet.org.mk
NVO Saem - 3 forum na gra|ansko op{testvo vo Makedonija. -
Skopje: Makedonskiot centar za me|unarodna sorabotka, 2003. - 30 str.:
sliki (vo boi) ; 21 sm

“Tretiot NVO Saem ... se odr`a od 20 do 22 noemvri vo Skopje” - str. 3

ISBN 9989-102-06-6

a) NVO Saem na nevladini organizacii (3; 2003; Skopje)

COBISS, MK-TD 55022346