FIZIOLOGIJA

FIZIOLOGIJA
otkrijte što se stvarno dešava!
FIZIOLOGIJA ČOVJEKA

Znanost koja se bavi posebnim

značajkama i mehanizmima

ljudskog tijela koje ga čine živim

bićem
UDŽBENICI

 GuytonAC, Hall JE. MEDICINSKA

FIZIOLOGIJA. Zagreb: Medicinska
naklada, 1999.

 Heimer S, Matković B. FIZIOLOGIJA

SPORTA. U: Milanović D.(ur) Priručnik
za sportske trenere. Zagreb: FFK, 1997.
HOMEOSTAZA
 stanje tijela kada su uvjeti u unutrašnjem
okolišu stanice nepromijenjeni ili stalni
 Claude Bernard – uutrašnji okoliš ili “milieu
interior”

 općenito – u mirovanju i bez stresa

 nije konstanta, već dinamičko stanje

ARTERIJSKI KRVNI TLAK
sistolički
srednji
dijastolički

sekunde
Homeostazu ne smijemo smatrati
idealnim stanjem organizma –
tjelesna aktivnost je pozitivna za
zdravlje a ona organizam izbacuje
iz homeostaze.

Važno je znati kako dobro organizam

može ublažiti posljedice stresa i
brzinu kojom se homeostaza opet
uspostavlja.
STABILNO STANJE
 za vrijeme vježbanja
 – stanje kada određene tjelesne funkcije
dođu do dinamičke konstante na novoj
razini.
VO2

FS
 KONTROLNI SUSTAVI
Biološki kontrolni sustav je funkcionalna
jedinica koja pomaže održavanju homeostaze.
Komponente sustava su receptor,
integracijska kontrolna jedinica i efektor.
 Većina kontrolnih sustava djeluje na
principu negativne povratne sprege –
odgovor efektora je suprotan inicijalnom
podražaju
 K

K
stanica
STANICA
 osnovna živa jedinica u tijelu

 svaka vrsta stanica posebno je

prilagođena za jednu ili više funkcija u
tijelu

 temeljne značajke su jednake

STANICA
Tjelesne tekućine
 TJELESNE TEKUĆINE

DISTRIBUCIJA:
 Ukupna količina tjelesne tekućine
(UTT) varira od
50-70% od ukupne mase
tijela (prosjek = 60%).
 Kod prosječne osobe (70kg) to
iznosi:
0.6 X 70kg = 42kg or 42L
 Sadržaj vode u različitim tkivima

Bubrezi, srce, pluća, skeletni

mišići, mozak, koža, jetra 70-80%

Kosti 22%

Masno tkivo 10%

Ukupna količina vode u tijelu kao % tjelesne mase
Dob Muškarci Žene

novorođenče 80% 75%

1-5 g 65% 65%
10-16 g 60% 60%
17-39 g 60% 50%
40-59 g 55% 47%
60+ g 50% 45%
Tjelesna tekućina smještena je u dva
glavna odjeljka:
 intracelularna tekućina – unutar
stanica

 ekstracelularna tekućina – izvan

stanica
 Granice između glavnih odjeljaka tjelesne tekućine

Plazma stijenka
Ekstracelularna kapilare
Intersticijalna

membrana
stanice
Intracelularna

Nekoliko vrsta stanica, pr. krvne stanice, endotelne stanice, nalaze

se u direktnom kontaktu s plazmom.
Ionski sastav tjelesnih tekućina

Phosphates &
Organic Ions
SASTAVNICA

Fosfati
Glukoza
Aminokiseline
Bjelančevine
 Stanična membrana

-polupropusna membrana
-lipidni dvosloj (hidrofilni i hidrofobni dio)
velike molekule globularnih bjelančevina (integralne i
periferne), ugljikohidrati
Stanična membrana

2 neurona
Jezgra
•nadzorno središte
stanice

•sadrži velike
količine DNA

•geni određuju
osobine citopl.
bjelančevina
 Jezgra

jezgrina ovojnica
Jezgra
 Ribosomi
 mjesto sinteze proteina
 sastoje se od RNA i oko 50 proteina

Struktura ribosoma –
Endoplazmatski retikulum
Endoplazmatski retikulum
 mreža međusobno povezanih cjevastih i
plosnatih mjehurastih tvorbi
 velika ukupna površina
 endoplazmatski matriks

 zrnasti (sinteza bjelančevina)

 glatki (sinteza lipida i drugi stanični
enzimski procesi)
Golgijev aparat
 4 ili više slojeva tankih,
plosnatih mjehurića
 blizu jezgre
 ER-mjehurići
(transportni)
Lizosomi
 sekrecijska zrnca
 mjehuraste
organele koje
nastaju od
Golgijeva aparata
 stanični probavni
sustav
 hidrolitični enzimi
 Mitohondriji

 “kotlovnice” stanice
 Unutrašnjost ispunjava matriks u kojem je
mnogo otopljenih enzima potrebnih za
oksidaciju hranjivih tvari čime se oslobađa
energija neophodna za sintezu ATP (adenozin-
trifosfat)
ATP – adenozin-trifosfat
– jedina tvar koja stanicama direktno
daje energiju
FUNKCIJA STANIČNE
MEMBRANE

Transport kroz membranu

Model membrane
Membranske bjelančevine
 Funkcija membrane

 Odvaja stanicu od njenog okoliša

 Dozvoljava specijalizaciju stanice
 Membrane unutar stanice: specijalizacija
staničnih organela
 Funkcijske kategorije:
– Transport ili prijenos tvari kroz membranu
– Prijenos podražaja
 Propusnost membrane
velike male Tvari
molekule molekule topive u
Ioni nenabijene nenabijene lipidima
Glukoza H2O, CO2, O2, N2,
Na+, K+, H+ Saharoza Urea plinovi za
Ca++, Mg++,
Cl-, HCO3- anesteziju
 Transport kroz staničnu
membranu

 stanična membrana za neke je tvari

propusna, za neke ne –
 polupropusna membrana

Dva procesa
1. pasivni transport ili difuzija
2. aktivni transport
 Difuzija Aktivni transport

Jednostavna Olakšana Energija

difuzija difuzija
 Pasivni transport
 kretanje molekula i iona kroz staničnu membranu
vezano uz postojanje koncentracijskog gradijenta
 ne zahtijeva energiju

 uključuje
 difuziju
 osmozu
 olakšanu difuziju
Aktivni transport
 javljase protiv koncentracijskog
gradijenta
 potrebna je energija
 uključuje djelovanje specifičnih proteina
nosača
Difuzija

 vezana je uz Brownovo gibanje

DIFUZIJA
T=0 T = 30min T = 5 sati

voda

otopina joda
 Difuzija

 odvija se
kroz samu membranu
kroz pore (nespecifični otvori)
kroz ionske kanale
izvanstanična tekućina

stanice

dvosloj integralna
fosfolipida bjelančevina
 Ionski kanali
 specifične bjelančevine koje se protežu kroz
membranu
 visoko selektivni za određenu vrstu iona
 veličina iona, naboj, promjer kanala, oblik ...
 neki kanali imaju tzv. vrata – kontrola njihove
propusnosti –
vrata se mogu otvarati i
zatvarati (naboj, ligandi)
osmoza

 je proces neto-gibanja vode zbog razlike u

koncentraciji vode, posljedica polupropusnosti
stanične membrane
 veličina tlaka potrebna da se potpuno zaustavi
osmoza naziva se osmotski tlak
Olakšana difuzija
difuzija olakšana nosačem
 za prijenos tvari koje ne mogu proći bez
pomoći posebnih bjelančevinskih nosača
 nosač olakšava difuziju
 karakterizirana je
 specifičnost – nosači se vezuju samo za određene
tvari
 kompeticija
 zasićenje
 Maksimalni transport
veličina difuzije

koncentracija tvari X
Čimbenici koji utječu na veličinu
difuzije
 propusnost membrane (debljina membrane,
topivost tvari koja difundira, broj
bjelančevinskih kanala, temperatura i
molekularna masatvari koja difundira)
 površina membrane
 razlika koncentracija s obje strane membrane
 razlika tlaka kroz membranu

Aktivni transport
 Primarno aktivni prijenos – energija se
dobiva izravno razgradnjom ATP
 Sekundarno aktivni prijenos – energija
se dobiva sekundarno iz energije
pohranjene u obliku razlika
koncentracija
Model aktivnog transporta
Kretanje makromolekula kroz
membranu
Makromolekule

 Proteini, polinukleotidi i polisaharidi

prolaze kroz membrane pomoću posebnih
mjehurića
 Ovaj proces je “transport”
– nosač – u ovom slučaju mjehurić
– lipidni dvosloj za vrijeme ovog procesa izvrće
“unutra-van”
Egzocitoza
Endocitoza
 Ionski sastav tjelesnih tekućina

Fosfati &
Organski ioni

plazma intersticijska stanična

Membranski potencijal
 električni potencijal na membranama
stanica
 nastaje zbog propusnosti stanične
membrane, prisutnosti nedifunzibilnih
negativno nabijenih molekula u
unutrašnjosti stanice i aktivnosti Na+/K+
pumpe
 Membranski potencijal
 te se svaka stanica
ECT citoplazma
ponaša kao mala baterija
s pozitivnim polom s
vanjske strane
membrane i negativnim u
unutrašnjosti stanice
 veličina ovog potencijala
se mjeri u voltima
 V

+++++++++++++++
---------------
---------------
+++++++++++++++
Membranski potencijal u
mirovanju
 veličina potencijala ovisi o
 specifičnoj propusnosti membrane za
različite ione
 razlici koncentracija iona s obje strane
memebrane
u većini stanica tijela membranski
potencijal u mirovanju nalazi se između
- 65 mV i –85 mV
Na+/K+ pumpa
K+

P
Na+ ATP ADP

Na+ K+

P K+
Na+/K+ pumpa
 održava nisku koncentraciju Na i visoku
K u stanici
 membrana stanice propusnija je za ione
K nego Na te je membranski potencijal
po svojim vrijednostima bliži potencijalu
koji bi postojao pri ravnoteži K
 izbacuje više Na+ nego što ubaci K+ te
stvara dodatni stupanj negativnosti
3 Na+

2 K+
AKCIJSKI POTENCIJAL
 brza, prolazna promjena membranskog
potencijala u mirovanju podražljivih stanica,
nastala zbog podraživanja (električnog,
kemijskog, mehaničkog)
 započinje naglom promjenom s normalnog
negativnog potencijala mirovanja na
pozitivan potencijal, a završava gotovo
jednako brzom promjenom natrag
AKCIJSKI POTENCIJAL
uzastopne faze akcijskog potencijala

1. FAZA MIROVANJA
2. FAZA DEPOLARIZACIJE
3. FAZA REPOLARIZACIJE
4. FAZA NEGATIVNOG NAKNADNOG
POTENCIJALA
(HIPERPOLARIZACIJA)
Faza mirovanja
Faza mirovanja
 membranski potencijal u mirovanju
 membrana je normalno podražljiva
 svaki liminalni podražaj izaziva
stvaranje akcijskog potencijala
 Faza
depolarizacije

Na+ Influx
Faza depolarizacije
 naglo se povećava propusnost za ione
Na – otvaraju se Na kanali ovisni o
naponu
 membrana je apsolutno nepodražljiva –
nikakav novi podražaj ne može izazvati
akcijski potencijal
Faza repolarizacije

Na+ Influx stops

K+ Efflux begins
Faza repolarizacije
 naglo se smanji propusnost za ione Na
(zatvaraju se kanali za Na)
 poveća se propusnost za ione K
(otvaraju se K kanali ovisni o naponu)
 membrana postaje relativno podražljiva
 K+ Efflux
continues

Refractory
Hyperpolarizing
④ Negativni naknadni potencijal
Faza negativnog naknadnog
potencijala

 odgođena inaktivacija K kanala

depolarizacija repolarizacija

mirovanje - naknadni potencijal

Širenje akcijskog potencijala
 AP koji nastane na bilo kojem mjestu
podražljive membrane podražuje
susjedne dijelove membrane i tako se
širi
 prijenos vala depolarizacije uzduž
živčanog ili mišićnog vlakna zove se
živčani ili mišićni impuls
Zakon sve ili ništa
 kadse jednom izazove AP, na bilo
kojem mjestu na membrani, val
depolarizacije će se u normalnim
uvjetima proširiti po cijeloj membrani
Vrste akcijskog potencijala